ZADAR – perła historii przeplatana nowoczesnością. Praktyczny przewodnik. Dalmacja północna. Chorwacja.

   Miasto z niesamowitym zachodem słońca, z najstarszą gotycką świątynią, z  pierwszym Uniwersytetem, z  tradycją Barkajoli, z najpiękniejszą bramą architekta Michele’a Sanmicheliego, z unikatowymi organami napędzanymi przez  fale Jadranu… te oraz inne perełki bogatej historii Chorwacji znajdziesz w Zadarze – stolicy Dalmacji północnej.

    Na pożegnanie wizyty w Zadarze przy akompaniamencie organów morskich słońce złożyło nam gorący, letni ukłon i schowało za ciemno granatowym horyzontem. Na Zadarskiej starówce podczas (obiektywie-nieco  za krótkiej) wizyty zobaczyliśmy klimatyczny kolaż skomponowany z miejsc obfitujących w historię, przepleciony współczesną zabudową i urozmaicony fragmentem nowoczesnej formy. Stare miasto zostało odbudowane z zachowaniem Rzymskiego układu urbanistycznego, miejscami z wykorzystaniem pierwotnego budulca oraz z wręcz pedantyczną dbałością o detale, dzięki czemu nawet dziś możemy poczuć antyczny klimat tej lokalizacji. Najazdy plemion Lirów, Hunów, Ostrogotów, wewnętrzne wojny o wpływy, wyniszczające wojny wenecko tureckie, XV wiek w którym skutecznie zacierano średniowieczne ślady, XIX wiek, kiedy dla odświeżenia wizerunku zburzono część fortyfikacji obronnych i w końcu wiek XX, gdzie 72 bombardowania alianckie w 1943 /44 roku były przyczyną ponad 60% zniszczeń zabudowy a ataki dział Jugosłowiańskiej Armii Ludowej (JNA) w 1991 dopełniły dzieła zniszczenia. Po upadku Wenecji miasto trafiało kolejno pod rządy: Austriaków, Włochów, Francuzów, Niemców a każda z władz pozostawiła architektoniczne ślady na historycznej mapie Zadaru. Te wszystkie wydarzenia odcisnęły piętno na mieście, które niczym feniks z popiołów odradza się do pełni wspaniałości po dziś dzień.
   Zadar zdecydowanie wyróżnia się spośród dotychczas odwiedzonych miast Dalmacji i aby się o tym przekonać, warto tu przyjechać choćby na jeden dzień. Dla zaostrzenia apetytu zapraszam na spacer po pięknym Zadarze.  

   Zadar wybraliśmy losowo, postawiliśmy ogólny cel jednodniowego, powrotnego przerywnika „ciekawe miasto w kierunku północnym bliżej kraju” i padło na literę Z ;). To był nasz 7 wyjazd do Chorwacji i zawsze w trasach powrotnych pędziliśmy do domu – zostawiając daleko za nami podobne perełki. Po sprawdzeniu sobotniej sytuacji na węźle Lucko i granicy HR-SLO tylko się utwierdziłem w słuszności decyzji –przedłużamy o jeden dzień nasze wakacje w Chorwacji. W sobotę opuszczamy nasz apartament w urokliwej wiosce rybackiej Vinisce i jedziemy do Zadaru. Plan na sobotę w telegraficznym skrócie -wyjazd z Vinisce około godziny 10, obiad w Zadarze, zwiedzanie starego miasta, zachód słońca nad Jadranem, nocleg w Zadarze. W niedzielę skoro świt wyruszamy z północnej Dalmacji do domu bez uciążliwych korków.
Droga do celu z powodu kilku nieprzewidzianych a czasem obowiązkowych przystanków (fotorelacja poniżej) nieco nam się wydłużyła i do Zadaru dotarliśmy około godziny 14. Zresztą, … kto choć raz jechał Jadranką, nie pozostanie obojętny na jej zachwycające… widoki z trasy 🙂

   Na Jadrance za znakiem ZADAR wita nas mało pozytywny widok: markety, domy, bloki i część przemysłowa. Po płynnym przejeździe przez nowszą cześć miasta, dojechaliśmy pod adres odbioru kluczy do apartamentu. Pani z agencji wskazała miejsce parkingowe – ciasne, przy garażach na blokowisku ale w centrum i w cenie wynajmu apartamentu. Zaparkowaliśmy w wyznaczonym miejscu, zabraliśmy przygotowany wcześniej podręczny bagaż i z uprzejmą Dragą z biura idziemy przez most w kierunku okazałych murów starówki. Po 3 minutach marszu jesteśmy na miejscu. Mimo, że blisko z parkingu to i tak temperatura zostawiła po sobie spore ślady- stróżki potu na naszych plechach. Jest bardzo gorąco. Postanowiliśmy przed zwiedzaniem lekko się odświeżyć w naszym „gniazdku” zlokalizowanym w centrum Zadarskiej starówki. Jako, że sam przyjazd był spontaniczny apartament wybrałem na szybko z booking’u. Nasze oczekiwania: lokalizacja starówka, łazienka, klimatyzacja, balkon, parking. Zadar w pierwszych ujęciach:

    Jesteśmy po prysznicu, ubieramy wygodne buty, pakujemy plecak i w drogę- pora na zwiedzanie. Po drodze do wynajętego apartamentu mijaliśmy lokomotywę, która niespodziewanie została jedną z „atrakcji” turystycznych naszego 6- cio letniego synka. W sumie dlaczego nie? Przetestujemy rozwiązanie, które może okazać się dobrym pomysłem na rekonesans po nieznanym nam mieście. Z dwóch tras dostępnych przy moście wybieramy kurs wokół starówki, którą później planujemy poznać dokładniej (druga trasa kolejki przebiega wokół nowej części miasta). Cała wycieczka ma trwać 45 minut z przerwą na 15 minutowe „stop photo” przy nowoczesnym nadbrzeżu i instalacji ⊗Pozdrav Suncu. Ale od początku…

Czy można zwiedzić Zadar w 45 minut? 
Właśnie, czy ekspresowe zwiedzanie z pokładu kolejki to dobry pomysł? Za chwilę się przekonamy. ODJAZD! Podczas jazdy Liburnska obala wzdłuż murów obronnych, kierując wzrok w prawą stronę delektujemy się widokiem na przycumowane jachty w okalającej stary Zadar zatoce Jazine oraz na granatowy Jadran mrugający promieniami odbitego słońca. Po lewej stronie trasy ⊗zabytkowe mury miejskie z XV wieku w 785 metrowej, kamiennej ścianie odsłaniają dla nas skarby Zadaru – kolejno: ⊗Nova Vrata („Nową bramę” wybitą przez Włochów w 1929 roku, która estetyką nawiązuje do stylu neorenesansu), ⊗Vrata Sv.Roka (brama Św.Rocha z 1570 roku, przy której po prawej stronie znajduje się wejście do targu rybnego-czyli⊗Ribarnicy), następnie zabytkowy budynek ⊗Jadroliniji (biuro/kasę Chorwackiego przewoźnika promowego), dalej widzimy ⊗Vrata Sv. Krševana (bramę Św. Chryzogona zwaną także bramą Morską, zbudowaną w 1560 roku. W bramie widoczny jest wkomponowany fragment dawnego rzymskiego łuku triumfalnego z płaskorzeźbą jednego z patronów Zadaru Sv. Krševana. Obecnie, w ramach projektu HERA brama jest w trakcie gruntownej renowacji, której koszt oscyluje wokół 100 000 euro!), ⊗Lučka Kapetanija (kapitanat portu), ⊗Lančana Vrata (bramę „Łańcuchową” otwartą w 1877 r. na miejscu poprzedniej średniowiecznej bramy prowadzącej do małego arsenału), ⊗przystań Barkajoli (jeden z symboli Zadaru- Zadarski Barkajoli, czyli przewoźnicy, którzy od XIV wieku transportują pasażerów swoimi łodziami pomiędzy dwoma brzegami zatoki Jazine: od przystani przy murach starego miasta do ⊗Dige, latarni morskiej na falochronie), ⊗pierwszą przystań promową Zadaru oraz odrestaurowane budynki ⊗Żupaniji – Zadarskiej administracji publicznej. STOP! Planowany postój na zdjęcia. Pstryk na zabytkową siedzibę ⊗Komitat Zadarska Żupanija usytuowaną za murami i punkty szczególnie polecane ⊗Pozdrav Suncu oraz ⊗Morske Orgulje (instalacja „Powitanie słońca” i organy morskie z 2005 roku, zaprojektowane przez inżyniera Nikole Bašica), przy których trochę w pośpiechu, po macoszemu zerkamy i nadstawiamy uszu, czekamy na zachwycające efekty specjalne…, które do nas tym razem nie dotarły. O wyjątkowości tego projektu, zapewne przekonamy się jak słońce schowa się w Adriatyku. Na horyzoncie okryte chmurami pasmo górskie ⊗Velebit (z najwyższym szczytem Vaganski Vrh na wys.1757 mn.p.m.) a tuż przy nas ⊗Jadransko more –wspaniały, wakacyjny widok -góry i morze – WOW. Pasażerowie już wchodzą do wagonów, więc aby nie przedłużać także zajmujemy nasze miejsca.

    Jedziemy dalej – w oddali widzimy wynurzające się z morza kontury wyspy ⊗Ugljan a tuż przy brzegu park zieleni z kafejkami i placami zabaw dla dzieci. Niestety tylko szybkie foto z trasy na pokryty łososiową barwą⊗Samostan Sv. Franje Asiškog (zespół klasztorny zakonu Franciszkanów; znajdujący się tu kościół ⊗Crkva Sv. Frane to najstarsza gotycka świątynia w Dalmacji – pochodzi z 1221 roku. Z ciekawostek – 18 lutego 1358 roku, po dwuletniej wojnie Wenecko-Węgierskiej mury zakrystii kościoła Św.Franciszka były niemymi świadkami podpisania traktatu pokojowego, na mocy którego Wenecja utraciła całą Dalmację na rzecz królestwa Chorwacko-Węgierskiego. Po raz pierwszy od czasów Zvonimira t.j. od 1089r. chorwackie wybrzeże wraz z wyspami zostało wyzwolone spod panowania Wenecji. Tu pojawia się wątek polski – królem Madziarów w tym czasie był Ludwik I Węgierski -król Polski od 1370 roku). Naszym składzikiem dosłownie przeciskamy się wąskimi uliczkami Zadaru. Mniej cierpliwi kierowcy próbują klaksonami popędzić naszego „maszynistę”, który jakby głuchy na trąbienie jedzie niezmiennie turystycznym tempem. Docieramy do dużego płatu soczystej zieleni ⊗Zeleni Trg, gdzie przez pozostałości kolumn rzymskiego ⊗Forum w tle przebija się biel kościoła ⊗Crkva Sv. Donata przedromańskiego, lekko pochylonego względem otaczających budynków, beczkowatego symbolu Zadaru pochodzącego aż z IX wieku. Kontynuujemy podróż kolejką wzdłuż wybrzeża, mijając jedną z miejskich plaż, budynki ⊗Sveučilište u Zadru (Uniwersytetu w Zadarze; gdzie na nadbrzeżu zastygł w rzeźbie profesor Spiridion Brusina -ojciec chorwackiej biologii morskiej; pierwszy uniwersytet w Chorwacji założono w 1396 roku właśnie w Zadarze) aż do ⊗Port Fosa i olbrzymiej bramy lądowej ⊗Kopnena Vrata z 1543 roku, prowadzącej do centrum miasta.(To jedna z ośmiu, najbardziej okazała wśród przetrwałych do dzisiaj Zadarskich bram miejskich. Historycy uważają, że w przeszłości Zadar miał nawet 30 bram. W Dalmacji, wśród wszystkich bram w stylu weneckim właśnie ta „Porta Terraferma”, zaprojektowana przez Michele’a Sanmicheliego uznawana jest za najpiękniejszą). Faktycznie jej wielkość i dbałość o detale robią na nas ogromne wrażenie. Jadąc dalej przez współczesną część miasta kierujemy się do punktu startu i zarazem końca naszej wycieczki nad zatoką ⊗Jazine, czyli punktu przy ⊗Gradski most (żelazny most miejski, który w obecnym kształcie został otwarty w 1962 roku. Pierwszy most z 1928 roku został zniszczony podczas bombardowań w 1944r.). STOP! Koniec wycieczki.

  Do pełni satysfakcji naszej nieplanowanej atrakcji „All around old Town” podczas przejażdżki, brakowało nam tylko audio przewodnika w miejsce dudniącej, nic nie wnoszącej do wycieczki muzyki. Pomysł sprawdzony, nasz smyk bardzo zadowolony; jakże poszukiwana miejska atrakcja dla dzieci :).
Informacje praktyczne atrakcji: odjazd kolejki o każdej pełnej godzinie od 9:00 do 24:00.  Start/meta trasy przy Gradskim Moście ul. Liburnska Obala. Czas przejazdu 45 minut. Bilety do zakupu w wagonie – koszt 30 kun.
Mamy już rozeznanie, więc czas na intensywne zwiedzanie.

Nasz plan zwiedzania starówki Zadaru.

   Zadar widzieliśmy już z zewnątrz a teraz pora na centrum miasta. Piesze zwiedzanie rozpoczynamy od bramy ⊗Nova Vrata, przy której wysiedliśmy z kolejki. Wewnątrz bramy, w biurze turystycznym Aqaurius wymieniamy bez prowizji złotówki na kuny i uzbrajamy się w kolejną bezpłatną, chyba już piątą mapę Zadaru- to tak na wszelki wypadek ;). Wchodzimy w górę po kamiennych schodach i dalej wzdłuż wierzchołka murów obronnych. Przechodząc przez bramę i będąc na szczycie XV wiecznego muru dociera do nas myśl – jak potężną przeszkodę dla najeźdźców stanowiły tak masywne, ponad 5 metrowej grubości fortyfikacje. Ciekawostka -Zadar nie został nigdy zdobyty przez Tureckich najeźdźców a cześć przegranych oblężeń była tylko elementem strategii. Zahaczamy o ⊗Muzej Antičkog Stakla (jedyne tego rodzaju w Chorwacji muzeum szkła antycznego. Budynek muzeum  mieści się na murach obronnych w odrestaurowanym i nieco nadbudowanym współcześnie pałacu rodziny Cosmecendi. Posiada ponad 2000 eksponatów z którego najstarsze pochodzą z I wieku p.n.e.) Z dziedzińca rozpościera się fantastyczny widok na zatokę ⊗Jazine. W niedzielę muzeum jest nieczynne, więc tym razem nie skorzystamy. Nie wchodzimy także do mieszczącego się po sąsiedzku komercyjnego ⊗Muzej Iluzija (Muzeum Iluzji – czynne codziennie).

    Schodzimy z murów, idziemy w kierunku wschodnim ulicą Stratico. Mijając kilka współczesnych budynków napotykamy wysoką, masywną ścianę z kamienia… tuż przy wejściu na plac 5 studni znajduje się ogromny bastion ⊗Grimani z 1537 roku. Szare kamienne mury tego pięcioramiennego kolosa zaprojektowanego przez Michele’a Sanmicheliego wyróżniają się wśród otoczenia kamienną surowością. Nad głównym wejściem widnieje jedno z niewielu zdobień -lew św.Marka- symbol Wenecji. Szczyt tej obronnej budowli w 1829 roku zaadaptowano na rzecz zielonego tarasu Zadaru ⊗Perivoj kraljice Jelene Madijevke (pierwszego publicznego parku w Chorwacji imienia Królowej Jeleny Madijevke, którego założycielem był austriacki dowódca Baron Franz Ludwig von Welden). Wchodzimy po marmurowych schodkach na pierwszy ⊗punkt widokowy Zadaru. Z obrzeży murów parku rozpościera się doskonały widok na ⊗Kopnena Vrata (brama lądowa) i ⊗Port Fosa (mijane wcześniej podczas „kolejkowej” wycieczki”). Wykorzystujemy cień i przyjemny chłód wśród bogactwa roślin. Warto przejść alejkami parku, które pod swoim zielonym płaszczem skrywają architektoniczne skarby m.in.: obeliski, grotę, ołtarzyki i kawiarnię w stylu mauretańskim. Krótki relaks w ogrodowym, nowocześnie zaaranżowanym barze ⊗Ledana; wyczytałem, że wieczorami ten spokojny park zamienia się w atrakcyjną imprezownię-sprawdzimy następnym razem. Jeszcze chwilka na „coś dla ciała, coś dla ducha”. Gasimy pragnienie zimnym napojem napawając się widokiem otaczającej historii ; w ciszy (!).

 Z zielonego parku przez kutą furtę wychodzimy wprost na wyłożony szarymi, kamiennymi płytami ascetyczny ⊗Trg Pet Bunara na którym główne role odgrywa pięć marmurowych studni z metalowymi kołowrotkami (Plac Pięciu Studni z 1574 roku, czyli olbrzymi zbiornik wody pitnej z pięcioma czerpniami. Od zachodu zabezpieczony przed atakami średniowiecznymi budowlami-murem i wieżą kapitańską). Złośliwa historyczna plotka głosi, iż Weneccy- tak doskonali mistrzowie sztuki budowlanej zaplanowali studnie miejskie poza murami obronnymi a budowa nowej czerpni była koniecznością -odpowiedzią na potrzebę chwili- zwiększone zapotrzebowanie na słodką wodę podczas ataków na Zadar. Realna groźba kolejnych ataków i oblężeń zmusiły pilnie wezwanych weneckich inżynierów do szybkiego znalezienia sposobu na stały dostęp do wody pitnej wewnątrz pierścienia obrony. Studnie stanęły w miejscu dotychczasowej, pochodzącej ze średniowiecza fosy obronnej. Do budowy czerpni wykorzystano także elementy rzymskiego akweduktu zbudowanego jeszcze w czasach cesarza Trajana. Akwedukt z około 100 roku n.e. doprowadzał wodę z oddalonego o 40 km jeziora ⊗Vransko. Z zasobów wody pitnej Trg Pet Bunara korzystano aż do 1838 roku.

    Tuż przy placu Pięciu Studni znajduje się surowo wykończona ⊗Kapetanova Kula, znana także jako ⊗Bablja Kula (wieża Kapitańska z XIII wieku,  połączona ze średniowiecznym murem obronnym. Jest to ostatnia, tak dobrze zachowana średniowieczna budowla w Zadarze. Pięciokątna kamienna ⊗Wieża kapitańska była elementem systemu defensywy i jest to jedyna ocalała z dziesięciu Zadarskich wież obronnych. Wyróżniająca się od całości sposobem wykończenia, szczytowa część wieży z tarasem i kopułą zostały dobudowane w XVII wieku. Kiedyś siedziba kapitanów obrony Zadaru a obecnie w 26 metrowej wieży mieści się  galeria. Na szczycie można skorzystać z punktu widokowego). Taras wieży to ⊗punkt widokowy numer 2 Zadaru. Kupujemy jeden bilet wstępu za 15 kun, Vini wchodzi gratis i dalej pod górę po nieco stromych kamiennych a w miarę zdobywania wysokości -drewnianych, krętych schodach. Wejście po schodach jest dobrze zabezpieczone. Jesteśmy ciekawi jakie widoki odkryje przed nami niereklamowany w przewodnikach taras. Po kilku minutach otwieramy drewniane wrota na ostatni poziom wieży i ze szczytu delektujemy się widokami na Zadar. Kasia jako, że nie jest fanem schodkowych wycieczek w tym samym czasie regeneruje siły na parkowej ławeczce.

    Wracamy na ziemię, czyli parter wieży. Schodzimy po kilku schodkach z Placu 5 ciu studni i już jesteśmy na ⊗Trg Petara Zoranića (placu imienia autora powieści „Planine” z 1536 r. uważanej za pierwszą chorwacką powieść. p.s. pomnik muskularnego w formie wieszcza znaleźliśmy na ⊗Trg Sv.Krševana). Pod oszklonymi stanowiskami archeologicznymi w centrum placu zerkamy na pozostałości średniowiecznych elementów miasta. Na Trg’u mijamy ⊗Rimska stupa „Kolona”(rzymską kolumnę zbudowaną w 1729 roku z dwóch filarów świątyni Jupitera, przeniesionych tutaj z forum. Obecnie pomnik a w przeszłości za panowania Wenecjan, pręgierz wykorzystywany m.in. do publicznej chłosty). Parę kroków w kierunku zachodnim stajemy przy ⊗Crkva sv. Šime (Chrześcijańska bazylika z V wieku, była podwaliną pod dzisiejszy wielokrotnie przebudowywany  kościół. Kształt zbliżony do dzisiejszego w stylu prowincjonalnego baroku kościół otrzymał w 1632 roku, kiedy to też wniesiono relikwie patrona. W 1707 roku dobudowano bardzo charakterystyczną dzwonnicę widoczną z wielu punktów Zadaru. Wewnątrz kościoła znajdziemy pomnik kultury klasy „0” ⊗Škrinja Sv. Šimuna z 1380 roku. (Sarkofag św.Szymona-najcenniejsze dzieło sztuki średniowiecznej autorstwa Francesca di Antonio da Sesti z Mediolanu i Andrija Markova z Zagrzebia. Fundatorem była niekoronowana królowa Polski -Elżbieta Bośniaczka. Skąd ta hojność? Elżbieta zwiedzając kościół, przysposobiła sobie palec świętego. Według historycznych zapisków „wkrótce potem dostała silnych mdłości, co uznała za karę, za swój czyn”. Zwróciła relikwię i w ramach pokuty została sponsorem srebrnego sarkofagu, przeznaczonego na szczątki świętego Szymona. Rzeczona skrzynia jest pokryta grubymi, srebrnymi płytkami na których uwieczniono ważne wydarzenia historyczne z rejonu Zadaru. Na jednej z bocznych płytek można dostrzec fundatorkę wraz z trzema córkami. Dla wiernych skrzynia otwierana jest każdego roku w dniu patrona Zadaru 8 października. Korzystamy z tego, że kościół można zwiedzać codziennie –wyczuwalny jest tu chłodny duch krwawej historii Zadaru; nasza królowa Elżbieta Bośniaczka wskutek knowań o tron została uduszona na oczach córki podczas oblężenia Novigradu a jej ciało zawisło na miejskim murze jako przestroga dla oblegającego miasto Zygmunta Luksemburczyka). Na lewo po wyjściu z kościoła usytuowany jest zrekonstruowany ⊗Palaća Kneżeva (Pałac Rektora, którego początki sięgają XIII wieku. Połączony obszar ponad 2000 metrów kwadratowych przebudowany i odrestaurowany z funduszy UE w 2017 roku. Wraz z pałacem ⊗Providurova Protektora z XVII wieku. Od XIX wieku pałac pełnił funkcję siedziby rządu kraju związkowego Dalmacji. Dziedziniec dwukrotnie przebudowywanego pałacu zaprojektowany przez Frano Zavore jest najstarszym przykładem klasycyzmu Zadaru). Na tak niewielkim skrawku miasta obfitość pięknej ale jak zagmatwanej historii Zadaru. Następnym razem wejdziemy na salony tego wspaniałego pałacu, przy którego murach napotkaliśmy młodzieńca umilającego czas grą na flecie spacerującym turystom. Podążamy na zachód w kierunku Forum ulicą E.Kotromanić pomiędzy Crkva sv. Šime a Palaća Kneżeva. Przerywnik dla ochłody i przerwa na lody-chyba najlepsze w Zadarze a na pewno podawane z najwęższego lokalu jaki do tej pory widzieliśmy w Chorwacji.

  Kolejny, nieodległy punkt programu to ⊗Narodni Trg, czyli plac Ludowy – główny plac średniowiecznego  Zadaru zwany w przeszłości „Platea Magna” tzn. Wielki plac. Miejsce jest otoczone pięknymi perłami architektury: ⊗Gradska Straža (budynek Straży miejskiej z 1562r. zaprojektowany przez  Michele Sanmicheliego z charakterystyczną wieżą zegarową wzniesioną dopiero w XIX wieku i zegarem odmierzającym czas nieprzerwanie od 1803 roku. Wieża zwieńczona jest dzwonnicą z dzwonem pochodzącym z wcześniej zwiedzanej Wieży Kapitańskiej. Na parterze obecnie mieści się restauracja. Obok straży po prawej stronie, tuż za parasolami restauracji ⊗Cafe Lovran znajduje się jakby nieco schowany przed oczami turystów, najstarszy ale doskonale zachowany unikatowy budynek placu ludowego ⊗Crkva Sv.Lovre (przedromański kościół św. Wawrzyńca z XI wieku). Naprzeciwko widzimy wyróżniającą się wysokimi kolumnami i okiennicami niczym współczesne lofty ⊗Gradska Loža (Loggia miejska z XIII wieku służąca za budynek sądu, biblioteki i spotkań mieszczan, przebudowany w 1565 r. wg.projektu M.Sanmicheliego. Podczas II wojny światowej uległ zniszczeniu, został gruntownie zrekonstruowany, obecnie zagospodarowany jako powierzchnia wystawiennicza- my trafiliśmy na wystawę płazów i gadów…) W głębi placu dominuje „najmłodszy” ale najwyższy w towarzystwie budynek ⊗Gradska vijećnica (ratusz miejski z 1934 roku zbudowany na miejscu zburzonego a tuż obok trafimy na przedwojenne ⊗kino Pobjeda, które po wielu finansowych perturbacjach nadal gra filmowe seanse). W centralnym punkcie placu umieszczono replikę kandelabru ⊗Veliki Kandelabr z 1894 roku, upamiętniając w ten sposób setną rocznicę uruchomienia pierwszej latarni elektrycznej w Zadarze. We wschodniej części placu widzimy fragment renesansowego ⊗Palača Ghirardini z XV wieku z charakterystycznym balkonem. W budynku ratusza trwają przygotowania do wieczornych, muzycznych występów a my kierujemy kroki na najszerszą ulicę forum, czyli ⊗Široka zwaną od czasów romańskich ⊗Kalelarga (Calle Larga). Dopiero tutaj odczuwamy ruch turystów.

  Udając się Kalelargą w kierunku zachodnim mijamy artystów, których próbę widzieliśmy w ratuszu miejskim. Zapytani, gdzie koncertują zapraszają nas do kościoła Św.Donata na wieczorny koncert. Dość apetycznie prezentował się naprędce mijany, zawieszony na hakach, dojrzały ⊗Pršut w restauracji ⊗La Bodega …aż ślinka cieknie ale tyle jest jeszcze przed nami; niestety nie skusimy się mimo, że tak pięknie się do nas uśmiecha-czas nagli. Wzdłuż Kalelargi idziemy po marmurowym, pobłyskującym chodniku. Otoczenie Širokej po ogromnych zniszczeniach wojennych zdominowała współczesna zabudowa uzupełniania na murach co jakiś czas stylizowanymi wstawkami z płaskorzeźb. W poprzek trasy zgodnie z rzymską sztuką planowania miasta, co rusz wyrastają wąskie uliczki z restauracyjkami, sklepikami i punktami rzemieślników, którzy ręcznie wyrabiają zakupowe pamiątki z Chorwacji – polecamy taki wariant zamiast nabywania pamiątek rodem z CH.R.L. Mijamy też kolejnego ulicznego artystę, który na akordeonie, za opłatą paru kun ozdabia chorwacką melodią współczesną część mijanej przez nas Zadarskiej starówki. Na horyzoncie wyłania się biały, marmurowy ⊗trzeci, najwyżej zlokalizowany widokowy punkt na mapie Zadaru.

   Głównym traktem rzymskim ⊗Decumanus Maximus  prowadzącym ze wschodu na zachód, starszym niż samo miasto dotarliśmy do centralnego placu z pozostałościami ruin starożytnego ⊗Forum. Wdrapujemy się na 62 metrowy punkt widokowy ⊗Zvonik Katedrale sv Stošije  (dzwonnica katedry św. Anastazji budowana niemal przez 4 wieki od 1452r., kiedy to ukończono budowę pierwszych dwóch poziomów. Dwuetapową budowę zakończył w 1894 r. angielski architekt i historyk sztuki Sir Thomas Graham Jackson).Wejściówka na taras widokowy kosztuje 15 kun dla osoby dorosłej, dzieci wchodzą bezpłatnie. Pan bileter ostrzega-jest wysoko-macie do pokonania 154 kamienne schody. Dla osób z lękiem wysokości wejście na wieżę mimo, że dobrze zabezpieczone może stanowić spore wyzwanie. Dla odwiedzających-nasza rada-nie korzystajcie ze schodów przy pełnych godzinach–to czynna dzwonnica, więc dzwony regularnie wybijają godzinę i na schodach jest bardzo głośno! Nasz synek bardzo się wystraszył, kiedy podczas naszego zejścia zabiły dzwony. Widoki ze szczytu w centrum starówki na całą panoramę Zadaru naprawdę są warte tych 154 kamiennych a w końcówce drewnianych stopni. Kate może pooglądać widoki na ekranie aparatu 😉 zamiast schodkowej wycieczki wybrała relaks w restauracji na placu.

   W najbliższej okolicy znajdziemy muzeum archeologii  ⊗Arheološki muzej   założone w  1832 roku. W swoich zbiorach posiada ponad 100 000 eksponatów począwszy od okresu paleolitu aż do końca XI wieku. Tuż obok, na kilku stanowiskach archeologicznych z ziemi wyrastają odkopane fundamenty i fragmenty pozostałości rzymskich świątyń na których dzieci robią sobie tor przeszkód. Nasz smyk szybko dołączył do zabawy-nowej atrakcji dla dzieci ?! Do budynku muzeum przylega żeński klasztor zakonu benedyktynów w którym można zobaczyć stałą wystawę sztuki sakralnej „złoto i srebro Zadaru” ⊗Sicu zlato i srebro zadra z najcenniejszymi przedmiotami z okresu od VIII do XVIII wieku. Tuż obok zza rogu wyłania się renesansowa fasada ⊗Crkva sv Marije kościoła św. Marii zbudowanego w 1105 roku na miejscu rzymskich łaźni. Z tyłu kościoła widoczna jest dzwonnica noszącą imię jej fundatora – króla Kolomana. Na drugiej stronie placu wyróżnia się nieco samotna ⊗Stup sramote 14 metrowa rzymska kolumna służąca za pręgierz podczas panowania Wenecji oraz jedna z najsłynniejszych budowli Chorwacji, wysoki 27 metrowy przedromański, cylindryczny symbol Zadaru ⊗Crkva sv Donat z IX wieku. Z zewnątrz w murach i odległym od idealnego poziomu fundamencie, widoczne są niejednolite, nierówno złożone elementy pochodzące ze starożytnych świątyń ⊗Forum Romanum – stąd też widoczne, lekkie odchylenie kościoła od pionu. Na pewno warto zwiedzić wnętrze świątyni i posłuchać muzyki poważnej podczas organizowanych letnich wieczorów w kościele Św. Donatusa. Za sprawą przyjemnych chlebowych zapachów dochodzących zza węgła kościoła Św.Marii dotarliśmy do Tratorii/Pizzerii Bello mieszczącej się w uliczce tuż obok świątyni na ul.V.Papafave 1. Wywołany głód zaspokoiliśmy pyszną włoską pizzą. Naprędce, pizzę w kawałkach można tutaj kupić także prosto z okienka.

   W trakcie posiłku zauważamy, że coraz więcej ludzi gromadzi się wzdłuż brzegu na Rivie –znak to, że zachód słońca tuż, tuż. W pośpiechu kończymy kolację i biegiem kierujemy się w stronę portu na stanowisko przy ⊗Pozdrav Suncu. Instalacja przedstawiająca mini układ słoneczny, świecąc w nocy oddaje energię zaabsorbowaną ze słońca w ciągu dnia. Dopiero teraz, przy zachodzie słońca możemy zobaczyć ciekawe efekty świetlne, które w południe były niedostrzegalne. Niestety w tłumie, który się zebrał i koniecznie musi stanąć na szklanej płycie, instalacja zamieniła się w mrygające mrowisko. Dla najmłodszych  to kolejna atrakcja – skakanie dziecka po tafli zmienia kolory podświetlenia a to wywołuje na buźkach maluchów ogrom radości. Przenosimy punkt obserwacyjny na nieco spokojniejszy teren, w lewą stronę bliżej ⊗Morske Orgulje  i dopiero teraz, przy kilku falach uderzających w nadbrzeże daje się usłyszeć oryginalną melodię wywołaną energią i siłą Jadranu. Muzyka płynąca z organ morskich jest idealnym uzupełnieniem spektaklu, który obserwujemy na horyzoncie. Warto było poczekać na ten zachwycający widok.

   Zachód słońca w Zadarze to punkt obowiązkowy podobnie jak przeprawa Barkajoli i spacer ulicą Kalelarga, którą teraz chcemy dotrzeć do naszego apartamentu. Trasa od rana i wydłużony spacer wyraźnie daje się nam we znaki i koniecznie musimy dostarczyć, tym razem naszym „organom” życiowej energii. Odwiedzamy z przypadku elegancki lokal Corte Vino & more (ul. Braće Bersa 2)w którym koimy zimnymi napojami ból w nogach a mała przekąska w postaci rewelacyjnego carpaccio pomaga na zmęczenie materiału. Samo miejsce i patio to jakby oaza w kamiennym mieście – gorąco polecamy na Zadarski finisz po zachodzie słońca. Wracamy przez park ulicą Perivoj Gospe od Zdravlja pomiędzy świeżo odrestaurowanym ⊗Mali Arsenal (Małym arsenałem z 1243 roku, stanowiącym cześć obronnego Kaštela a obecnie muzeum z bardzo bogatą ofertą w części multimedialnej) a kościołem ⊗Crkva Gospe od zdravlja z XV wieku w którym po niemal całkowitym zniszczeniu podczas II wojny światowej zachował się adorowany przez mieszkańców wizerunek Matki Bożej z Kašteli. Wzdłuż alejek deptaka, pośród zielonych krzewów na cokołach umieszczono kamienne popiersia zasłużonych obywateli Zadaru. Wychodzimy wprost na szeroką Kalelargę i mijając kilka ulicznych, gwarnych restauracji (wypełnionych po brzegi gośćmi) docieramy do ostatniego punktu wycieczki ⊗Katedrala sv. Stošije katedry św.Anastazji, chyba jednej z niewielu świątyń ocalałych po alianckich bombardowaniach. Początki budowy tego kościoła sięgają aż IV wieku. Katedra stanęła w miejscu wczesnochrześcijańskiej bazyliki. Dwukrotnie przebudowywana w XII i XIII wieku, z monumentalną, piękną romańską fasadą z centralnie osadzoną gotycką rozetą. Świątynia uznawana jest za największy kościół w Dalmacji. Snujemy się nocą po Zadarskich bocznych uliczkach przecinających ulicę Siroką.

   Ostatnie zakupy pamiątek z Zadaru i mimo pewnego niedosytu wracamy do naszego Zadarskiego gniazdka -musimy wypocząć przed jutrzejszą długą podróżą do domu. Podsumowując – pomysł z przeniesieniem powrotu na niedzielę był bardzo dobry z kilku powodów: zwiedziliśmy bardzo ciekawą, klimatyczną starówkę Zadaru, miasto mogliśmy oglądać także z lotu ptaka- podziwialiśmy je z trzech punktów widokowych, znaleźliśmy knajpki warte polecenia a na finał, w tle starego miasta, przy akompaniamencie unikalnych organów morskich widzieliśmy chyba najpiękniejszy zachód słońca w Chorwacji

Do zobaczenia..

Praktyczne informacje turystyczne dla odwiedzających miasto Zadar:

• Na terenie starego miasta dobrze działa bezpłatne, miejskie WiFi.
• Stare miasto jest wybudowane na naturalnym półwyspie o długości 1 km i szerokości 0,5 km, połączone od północy mostem nad zatoką Jazine.
• Zadar poza kilkoma, kilku schodowymi wyjątkami można bez problemu pozwiedzać z wózkiem. Generalnie jest płasko.
• Kamery online na miasto.
• Namiar na nasze gniazdko z rabatem od booking znajdziesz tu: Prestige Zadar
• Najbliższa miejska plaża Kolovare znajduje się 5 min. spacerem w kierunku wschodnim wzdłuż Rivy. Jest tu basen z morską wodą i betonową plażą oraz wysoką rampą do skoków. Mijając cześć betonową dojdziemy do części wysypanej żwirkiem z łagodnym zejściem do morza obok części hotelowej.  
• Miejscowości z ładnymi plażami, okolica Zadaru:  Bibinje, Sukosan, Petrcane, Zaton.
• Plan starego miasta i mapa Zadaru do pobrania.
• Parkowanie w Zadarze – wokół murów starego miasta 10 kun/h  lub 2 kuny/h za parkingi przy ulicy Ravnice 2. W okolicy tej ulicy można znaleźć także miejsca bezpłatne. Do starówki/ bramy lądowej z tego parkingu mamy mniej niż 5 minut spacerkiem (tutaj pierwotnie planowaliśmy start zwiedzania):

• Lotnisko znajduje się 11 km od starego miasta – transport do i z lotniska taxi, lub bus miejski: http://www.zadar-airport.hr/en/public-transport, koszt biletu na busa w jedną stronę to 25 kun.
• Po Zadarze kursują linie miejskie: http://www.liburnija-zadar.hr/karta/index.php Z Zadaru kursują autobusy praktycznie do każdego zakątka Chorwacji i wielu krajów Europy-rozkład jazdy znajdziesz tutaj: http://www.liburnija-zadar.hr/
• Połączenia kolejowe z Zadaru znajdziesz tu: http://www.hzpp.hr/
• Zadar ma dwa porty promowe t.j. port Zadar przy północno -wschodnim murze starówki obala Liburnska oraz drugi -Zadar Gażenica, w południowej części miasta Gaženička cesta 28.Rozkład jazdy promów z Zadaru oraz bilety na prom online znajdziesz na http://www.jadrolinija.hr/
• Turystyczne rejsy wycieczkowe na pobliskie wyspy, stację wypożyczalni rowerów, wypożyczalnię audio przewodników turystycznych, agencję wymiany walut bez prowizji „Aquarius”, informację turystyczną, postój taxi, start przetestowanej kolejki „City Train Tour” oraz rzut beretem do przystani Barkajoli ww. wszystko w jednym miejscu znajdziesz przy Nowej Bramie (Novi Vrata) pod tym adresem:

Co warto zwiedzić, zobaczyć  w okolicy Zadaru, będąc w okolicy dłużej niż jeden dzień:

• Z Zadaru można wypłynąć statkiem na turystyczne rejsy morskie/ dojechać turystycznym busem do parków narodowych (NP): Paklenica, Sjeverni Velebit, Kornati, Plitvicka jezera, Krka  – statki odpływają a busy odjeżdżają ze stanowisk przy Gradskim moście ul. Novi Vrata (stare miasto przy bramie morskiej) oraz po drugiej stronie tego mostu ul.Obala kneza Branimira.
• W okolicy Zadaru w odległości do 100 km znajdziesz m.in. zabytkowy Śibenik (85km) i po sąsiedzku Wyspę Ljulievac z XVI wieczną twierdzą św. Mikołaja wpisaną w 2017 roku na listę UNESCO,  Nin- niegdysiejsze królewskie miasto (16 km), Zaton i ośrodek Zaton Holidays (14km) z atrakcjami dla dzieci,  Novigrad (35 km), księżycowy Pag (60 km), Vransko Jezero(40 km) z ciekawym punktem widokowym Kamenjak, Park przyrody Zatoka Telašćica(25km) na wyspie Dugi Otok, Park narodowy Krka (75 km) -> polecam start w Krka od przystani Skradin rejsem stateczkiem. Bilety i więcej info na stronie parku http://www.np-krka.hr/en/, Kaštel Zegarski(75km) z którego startuje Spływ kajakowy po rzece Zrmanja (min.wiek uczestnika 6 lat). Smiljan (50km) z Centrum Pamięci Nikoli Tesli
• Wyspa Ugljan– wycieczka jednodniowa. Główna miejscowość Preko znajdującą się naprzeciw Zadaru. Plażowanie na piaszczystej plaży Kostanj. Warto wjechać na wzgórze Św.Michała 265 m n.p.m., gdzie znajduje się XIX wieczna twierdza Św.Michała (Tvrdava Sveti Mihovil) z przepięknym widokiem na wyspy archipelagu Kornati i sam Zadar. Na szczyt można dotrzeć spacerkiem – 4 km pieszo na poprawę apetytu. Przy porcie w Preko jest wypożyczalnia rowerów i skuterów: http://tz.preko.hr/hr/node/20. Koszt wypożyczenia dwóch rowerów zbliżony do ceny wypożyczenia jednego skutera `200 kun. Prom na wyspę z Zadaru – bilety 18 kun dorosły, dziecko 9 kun,  samochód od 104 kun.
• Rejsy prywatnymi łódkami z zatoki Jazine i zwiedzanie od strony morza wyspy Dugi Otok
• Zadarski Barkajoli – obowiązkowy punkt w Zadarze. Przeprawa przez zatokę trwa około 2 minut. Trasa pomiędzy nadbrzeżem przy murach starego miasta a falochronem z latarnią Dige. Od ośmiu wieków kolejne pokolenia Barkajoli małymi łodziami wiosłowymi łączą te dwa brzegi – skracając w ten sposób drogę do centrum miasta. Pierwotnie białe łódki Zadarskich Barkajoli po wypadku z udziałem statku „Marina” zostały przemalowane na kolor pomarańczowy- takich łódeczek należy wypatrywać na przystani. Koszt atrakcji to zaledwie 5 Kun a przystań Barkajoli znajdziesz w zatoce Jazine na ul. Liburnska obala 6 -naprzeciwko kapitanatu portu.

Imprezy w Zadarze:

• W lipcu odbywa się Zadarsko kazališno ljeto (Zadarskie lato teatralne), tradycyjna impreza kulturalna, w ramach której można obejrzeć różnego rodzaju przedstawienia w historycznym otoczeniu starego miasta.
• Pod koniec lipca, już sześć lat z rzędu organizowany jest tzw. Millennium jump, wspólny skok do morza z zadarskiego nabrzeża.
• W lipcu, w Zadarze odbywa się Međunarodni festival novog kazališta (Międzynarodowy festiwal nowego teatru) , którego główną atrakcją są przedstawienia teatralne, muzyczne i taneczne. Szczegóły na http://eurokaz.hr
• Lipiec i sierpień to czas na Brod Kulture Brod Gastronomije  http://brod-knjizara.com.hr  14 dniowa impreza promująca kulturę i sztukę Chorwacką w połączeniu z popularyzacją  lokalnej kuchni.
• Początek sierpnia co roku odbywa się „Noc pełni księżyca” za Chorwackim „NOĆ PUNOG MISECA” festiwal historii, kultury, tradycji i gastronomii rejonu ZADAR, gdzie gasną miejskie światła a ciemność rozświetlają jedynie pochodnie i świece  https://youtu.be/yrsyT7h-Ipo
• Glazbene večeri u Sv. Donatu (wieczory muzyczne w kościele św.Donata)  coś dla wielbicieli muzyki poważnej. Wydarzenie odbywa się na przełomie lipca i sierpnia w katedrze Zadarskiej i kościele św.Donata.
•  W ostatnim tygodniu sierpnia w Zadarze trwa Film forum festival, na którym możecie wziąć udział w projekcjach filmów, różnych warsztatach itp. https://www.avvanturafestival.com/

Imprezowo w okolicy:

• Zdecydowanie dla młodych ciałem i duchem. Na przełomie lipca i sierpnia odbywa się Festiwal muzyki elektronicznej #BlackSheepFestival – lokalizacja Plaża Zrce, Wyspa Pag, więcej na   http://blacksheepfestival.com/
• Koniec  sierpnia i kolejna atrakcja dla młodych – czyli #SonusFestiwal i muzyka elektroniczna w roli głównej – lokalizacja j.w. plaża Zrce, Novalja, Pag.
  http://www.sonus-festival.com/
• Privlaka (20 km od Zadaru), 4 sierpnia, odbywa się  festyn Privlačka noć. Kulturalno- oświatowa impreza z możliwością degustacji lokalnych dań.
• 13 sierpnia w Sukosan (11 km od Zadaru),  obchody  święta św. Kasjana. Wieczorem odbywają się imprezy rozrywkowo-muzyczne.
• 16 sierpnia Bibinje (8 km od Zadaru) święto św. Rocha. Całodniowa impreza folklorystyczna

Lokalne gastro ciekawostki z okolic Zadaru:

• Paśki Sir –  kulinarna specjalność regionu Zadar. Paśki Sir  zdobył w tym roku trzeci  raz z rzędu pierwsze miejsce na świecie w kategorii sery owcze twarde. Mleczarnię, serowarnię zdobywcę wielu serowych nagród – od pokoleń  prowadzi rodzina Gligora. Na zwiedzanie mleczarni, fabryki serów  wraz z degustacją można się umówić  indywidualne lub grupowo- kontakt  visit@gligora.com,  Gligora Ružica  pod numerem +385 (0) 98 235 432 (Ružica)  Figurica 22 / A, 23251 Kolan, Chorwacja www.gligora.com . Gdzie można kupić w Zadarze oryginalny Paski sir ? Warto odwiedzić delikatesy na  ul.Murvička 1, 23000 Zadar,  ul. Hrvoja V. Hrvatinića 5, 23000 Zadar; Po degustacji kilku kawałków i próbie porównania z innymi owczymi serami – Paski Sir zdecydowanie zasługuje na miano króla owczych serów J
• Maraschino likier z firmy Maraska , produkowany już w XVII wieku z destylatu wiśni odmiany Maraska. Już w 1399 roku pojawiły się pierwsze zapisy dotyczące tej odmiany przywiezionej przez Rzymian. Maraschino jest oryginalnym likierem Zadaru uznanym na całym świecie. Ma bardzo charakterystyczny słodki smak i zapach. Maraschino przygotowywane jest według tradycyjnej receptury farmaceuty klasztoru dominikanów z początku XVI wieku. Nosi nazwę „król wszystkich likierów”; Poza Maraschino w asortymencie Maraski jest wiele alko specjałów. Są dostępne w opakowaniach 100 ml. – co sprzyja możliwości degustacji bez utraty świadomości 😉 Po przetestowaniu, chyba już wszystkich alko trunków tego producenta najsmaczniejszy dla mnie okazał się rum. Nie jestem fanem mocnego alkoholu a z Chorwacji przywożę przepyszne domaci (domowe) wina.
• Ribarnica czyli targ rybny z bogatą ofertą owoców morza znajdziesz we wschodniej części murów obronnych – jakieś 50 metrów w kierunku zachodnim od Gradskiego mostu ulica Liburnska obala, tuż obok Bramy Morskiej.
  
• Gradska Trznica -targowisko z lokalnymi owocami, warzywami i specjałami znajdziesz na ulicy Zlatarskiej, które znajdziesz także przy Bramie Morskiej.

 

Autorski plan doświadczonej trasy  lipiec 2017 r.  Skład 2+1 (6 latek)
Ciekawostki: http://www.zadar.hr,  http://www.ezadar.hr, http://www.dalmatinskiportal.hr, http://www.zdnews.hr, http://www.zadarskilist.hr, http://www.arhiv.slobodnadalmacija.hr http://www.zadar.travel.hr http://www.grad-zadar.hr #croatiafulloflife, #zadarregion, #likezadar #zdnews
oraz „Chorwacja przewodnik historyczny” S.Koper – pozdrowienia dla autora 🙂

 

Coś pominęliśmy?  Co jeszcze warto zobaczyć w Zadarze?
Twój komentarz pod artykułem będzie doskonałym uzupełnieniem tego praktycznego przewodnika po Zadarze.